جوان زیباپسند است والگوهای دینی ما مظهر همه زیباییها
یکی از راههای بیمه شدن نسل جوان در برابر خطرات، انحراف و آسیب‌پذیری از تبلیغات سوء دشمن، آشنایی با فرهنگ پیامبر(ص) و ائمه(ع) است. برای آشنایی با فرهنگ رضوی باید از همه ظرفیت‌های کشور بهره گرفته شده و آشنایی با فرهنگ رضوی و سیره آن امام همام در ابعاد فکری، عقیدتی و اخلاقی موجب مصون ماندن از آسیب و انحراف‌های احتمالی خواهد بود. یکی از مصادیق بارز ارتباط با خدا، ائمه اطهار علیهم‌السلام هستند که بارگاه ملکوتی ثامن الحجج(ع) در ایران، واسطه خیر و برکت الهی برای مردمان این سرزمین خصوصاً جوانها و آینده‌سازان این مملکت است.
در ادامه گفتگویی مبسوط داشتیم با حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل‌نیا، استاد حوزه و دانشگاه، مدیر حوزه‌های علمیه استان بوشهر و مدیر موسسه فرهنگی پژوهشی ریحانه‌المصطفی (س) بوشهر؛ در مورد جوان و الگو‌پذیری‌اش از سیره رضوی که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم. همراه ما باشید؛
* راههای آشنایی نسل جوان با آموزههای ائمه علیهم‌السلام بیان فرمایید؛
نسل جوان تشنه یافتن الگویی کامل است وکتاب تاریخ اسلام مملو از الگوهای مناسب همه سنین، خصوصاً جوانان عزیز است. نکته مهم این است که با چه راه و شیوه‌ای باید الگوهای دینی را به جوان معرفی کرد؟
آشنا ساختن جوانان با الگوهای دینی همانند امام خوبی‌ها علی بن موسی (ع) از راههای مختلف می‌تواند انجام گیرد مانند:
1.تبلیغ گفتاری و بیانی که خود این شیوه انواع مختلفی دارد. سخنرانی، مصاحبه، کنفرانس، منبر، پرسش و پاسخ و... برخی از انواع آن هست. متأسفانه بسیاری از جوانان از ویژگی‌ها و صفات ائمه آگاهی ندارند. وظیفه مربیان و مبلّغان اسلامی آن است که با استفاده از روش‌های جذاب و زیبا، پیشوایان دینی را (که تماشاگه همه کمالات و زیباییها هستند) معرفی نمایند. اگر این کار درست انجام گیرد، جوان مسلمان هرگز به دنبال الگوهای کاذب نخواهد رفت.
جوان زیباپسند است و الگوهای دینی ما مظهر همه زیباییها قطعاً نسلی که به دنبال زیبایی است، هرگز از کنار چهره زیبا و دلربای امام رضا(ع) نخواهد گذشت. بر این اساس، لازم است بر ویژگی‌هایی مانند: محبت، زیبایی، عدالت‌گستری، مهربانی و کمالات اخلاقی آن حضرت تبیین شود. به نظر می‌رسد این شیوه از روش‌های رسمی و رائج آشنایی مردم با اهل‌بیت است.
2.استفاده از شیوه‌های هنری؛ به تجربه ثابت شده که زبان هنر از زبان کلام مؤثرتر است. از آن جاکه جوانان به هنر مانند فیلم، مستند، شعر، رمان، تئاتر و... علاقه خاصی دارند، باید از این ابزار مهم پیام‌رسانی جهت معرفی الگوها از جمله امام رضا(ع) به طور شایسته استفاده کرد. میزان تأثیر‌گذاری فیلم‌های مختلفی که درباره زندگی ائمه مثل امام رضا ساخته شده بر همگان روشن است. در عصر رسانه‌ها، سازمان‌های فرهنگی، با تولید زیباترین فیلم‌های کارتونی و انیمیشن‌های دینی فرهنگ کودک و نوجوان را ساخت. دشمنان اسلام و تشیّع با جادوی فیلم‌های کارتونی، نبض فرهنگ‌ها را در اختیار خویش گرفته‌اند، ولی ما با این پشتوانه غنی که داریم در عرصه هنر ضعیف عمل کرده‌ایم و لذا ضربه‌های سنگینی از تهاجم دشمن خورده‌ایم،که برخی از آنها قابل جبران نیست. صدا و سیما و دولت در این عرصه وظیفه بسیار خطیری را به عهده دارند که امید است دولت جدید از مقوله فرهنگ به بهانه اولویت اقتصاد غفلت نکند.
*چه عواملی سبب انحراف جوانان به سوی مکاتب فکری منحرف و پیروی از آنها می‌شود؟
دوران نوجوانی و جوانی مهمترین دوران زندگانی انسان محسوب می‌شود. در این دوران تحولات عظیمی در درون فرد روی می‌دهد. او در مرز بلوغ و نوجوانی از طفیلی بودن می‌رنجد و می‌خواهد به خود متکی گردد؛ نیروی عاطفی در او افزایش می‌یابد و در عالم دوستی، افراد را عاشقانه دوست دارد و در عالم قهر و نزاع، تا مرز انتقام پیش می‌رود.
در این سنین، افراط و تندروی، غرور، خودشناسی، تردید، اضطراب، خیالات، تهور، استدلال قوی و هوش در بالاترین درجه خود قرار دارد و استعدادها به اوج می‌رسد. از این رو، فرصت یک فرصت طلایی است گو اینکه ترقّی انسان در این سن شکل می‌گیرد و انحطاط و سقوط نیز در همین سن به وقوع خواهد پیوست.
مقام معظم رهبری در فرمایشی دوران جوانی را این گونه معرفی می‌نمایند: جوان در دوره جوانی، چه اوایل بلوغ و چه بعدها، با مجهولات زیادی روبه‌رو می‌شود؛ مسائل جدیدی برای او مطرح می‌شود که سؤال‌انگیز است؛ در ذهن او شبهه‌ها و استفهام‌هایی به وجود می‌آید که مایل است به این شبهه‌ها و سؤال‌ها و استفهام‌ها پاسخ داده بشود.
عوامل فاصله گرفتن جوان از دین و اولیاء دین:
الف. غفلت و بی‌اطلاعی از دین: همواره دشمن‌ترین دشمن انسان، جهل بوده و هست. این مساله در مباحث اعتقادی و دینی بروز و ظهور بیشتری دارد و دشمنان اسلام هم همواره خواهان عدم رشد درک و فهم جوامع اسلامی هستند تا راحت‌تر تسلیم خواسته‌های شوم آنها شوند.
ب. تهاجم سازمان یافته فرهنگی دشمن: دشمن برای دور ساختن جوانان از دین، از انواع راه‌ها و شیوه‌ها استفاده می‌کند و به هر ترفندی دست می‌زند. در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. تضعیف باورها و اعتقادات دینی: جوانان آینده‌سازان کشورند و اگر خوب تربیت شوند و باورهای دینی را در قلب پاک خویش بپرورانند، هادیان جامعه خواهند بود. شور و نشاط جوانان وقتی با فرهنگ پاک و پویای اسلام عجین شد، آن‌گاه به بار خواهد نشست و همگان از ثمرات آن بهره‌مند خواهند گردید. دشمنان اسلام این نکته را خوب می‌دانند، از این رو، «باورهای اسلامی» را مورد هجمه قرار می‌دهند و می‌کوشند از هر طریق اعتقادات مذهبی را در وجود جوانان سست و کم‌رنگ کنند زیرا با وجود فرهنگ اسلامی ـ که با فطرت بی‌آلایش جوانان سازگار است ـ جای هیچ نفوذی برای فرهنگ بیگانه نیست.
مقام معظّم رهبری از این توطئه شوم چنین نقاب برمی‌گیرند: یکی از راههای تهاجم فرهنگی این بود که سعی کنند جوانان مؤمن را از پای‌بندی‌های متعصبانه به ایمان ـ که همان چیزی است که یک تمدن را نگه می‌دارد ـ منصرف کنند؛ مانند همان کاری که در قرن‌های گذشته در «اندلس» کردند؛ جوانها را ریختند در عالم فساد، شهوت‌رانی و می‌گساری. این کارها در حال حاضر دارد انجام می‌گیرد.
2. ارائه معیارهای فرهنگ غرب و تغییر سبک زندگی اسلامی: از دیگر شیوه‌های عملی دشمن در جهت نابودی فرهنگ ملّی و اسلامی کشور ما، ارائه معیارهای ارزشی فرهنگ غرب و القای آن بر افراد جامعه است. رفاه مادی، بهره‌جویی و لذت بردن بی‌حد و لجام گسیخته در زندگی و سرانجام، زندگی در چهارچوب حیات مادی و حیوانی به دور از معنویات و اخلاق و انسانیت. تمام تلاش‌های آنان پیرامون محور مادی بودن انسان و به عبارتی، بسیج همه امکانات در مسیر لذت بیشتر، سیر می‌کند. از این رو، انسان با معنویت و باتقوا را چنانچه از سرمایه‌های مادی بی‌بهره باشد، انسانی مرتجع و غیرمتمدّن می‌دانند ولی انسان بی‌بندوبار، رفاه‌طلب، سودجو، ثروت‌اندوز، چپاول‌گر، بی‌دین و لامذهب را انسانی متمدّن، متشخص و هماهنگ با زندگی مدرن امروزی معرفی می‌کنند.
3. اشاعه فساد، ابتذال و بی‌بندباری: پرورش روح انسان بدون محدودکردن شهوت امکان‌پذیر نیست و انسان وقتی شهواتش عنان گسیخته باشد، مانند حیوانات می‌شود و در این صورت، راه رشد انسانی برای رسیدن به کمالات مسدود می‌گردد. از این رو، اسلام، بخصوص برای ارضای غریزه جنسی، ضابطه، قاعده، حدود و قیود تعیین کرده است. بر همین اساس، یکی از راههای آسان و ساده مبارزه با نفس دین در یک جامعه، باز کردن راه عنان گسیختگی شهوات است یعنی همان کاری که انگلیسی‌ها در ادوار گذشته در ممالک اسلامی انجام دادند و جوانان را در عالم فساد و می‌گساری غرق کردند.
4.ارائه الگوهای غربی: دور ساختن جوان مسلمان از الگوهای دینی مهمترین موفقیت برای سردمداران جبهه اسلام‌ستیزی است. لذا ضمن ایجاد انواع شبهه‌ها درباره الگوهای دینی، الگوهای غربی را با رنگ و لعاب فراوان در قالب‌های هنری به جوانان اسلامی ارائه می‌نمایند.
*از سیره امام رضا(ع) چه درس‌هایی می‌توان گرفت؟ به نظر شما و اقتضای زمان، مهمترین آن کدام است؟
سیره امام رضا(ع) سراسر درس است. سیره زندگی فردی، اجتماعی، خانوادگی، عبادی، سیاسی و... همه و همه بهترین تابلوی همه‌جانبه زیبایی را فرا روی مخاطب قرار می‌دهد. اما به نظر حقیر «آداب الهی و اسلامی» در اخلاق یک مسلمان مهمترین درس از سیره ایشان برای همه مسلمین خصوصاً جوانان می‌باشد.
دلیل انتخاب این درس از منظر این جانب این است که، تنها دلیل موفقّیت رسول خدا در روزگار سخت آن روز شبه جزیره عربستان «اخلاق حسنه» ایشان بود و درصد تاثیرگذاری اخلاق ایشان و همه بزرگان دینی به مراتب بیشتر از تلاش‌های علمی و براهین منطقی ایشان بوده است. و امام رضا(ع) هم که در این زمینه آن‌چنان اخلاق حسنه‌ای داشتند که هرکس با ایشان همنشین می‌شد از او راضی بود، لذا به «رضا» ملقب گشتند و این بهترین درسی است که جوانان می‌توانند از امام رضا (ع) بگیرند.
*زیارت چه نقشی در آشنایی جوانان با فرهنگ اهل بیت علیهم‌السلام دارد؟
زیارت در واقع بازخوانی سیره و شخصیت مزور (شخص زیارت‌شونده) و تجدید عهد و پیمان با ایشان است. اگر زیارت با این معنا محقق شود بی‌شک بیشترین نقش را در آشنایی زائر با مزور خود و تاثیر‌پذیری عملی از سیره ایشان خواهد داشت.
کم نیستند جوانانی که با کوله‌باری از گناه و خطا محضر امام هشتم شرفیاب شدند و با زیارتی واقعی، توسل و استمدادی از ایشان، بار خود را سبک کرده و مسیر صحیح سبک زندگی رضوی را برای خود برگزیدن. این حقیر طی سال‌هایی که در جوار حرم مطهر ایشان بودم، بارها و بارها انقلاب واقعی جوان‌هایی را درحرم شاهد بودم که در نگاه اول شاید ظاهر آنها مطلب دیگری را به ذهن هر بیننده‌ای تبادر می‌کرد. این حداقل فایده زیارت امام رضاست.
*برای به روز‌رسانی فرهنگ و اندیشه رضوی، چه کارهایی باید انجام داد تا بیشتر مورد توجه جوانان قرار گیرد؟
هرچند فرهنگ اسلام و اولیاء دین همیشه تازه است و به تعبیر روایات «القران یجری مجری‌الشمس» یعنی همان‌گونه که خورشید هیچ‌گاه تکراری نمی‌شود، قرآن و آموزههای قرآنی هم همیشه تازه است. اما با این همه، خوب است که با بهره‌وری از کارشناسان رسانه، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان دینی، معارف دین و فرهنگ رضوی را در قالب‌های هنری و جدید، به جوانان و نوجوانان ارائه داد.
*چگونه می‌توانیم از آموزههای امام رضا(ع) در تحکیم بنیان خانواده و روابط درون خانواده بهره ببریم؟
خانواده به عنوان اولین و مهمترین اجتماع در جامعه اسلامی، است که بیشترین نقش را در فرهنگ جامعه دارد به طوری که اگر خانواده‌ها اصلاح شود، جامعه اصلاح و اگر خانواده‌ها فاسد شوند جامعه نیز فاسد خواهد شد. سیره خانوادگی امام رضا(ع)، نیز مملو از درس‌هایی همچون عطوفت نسبت به خانواده، تربیت دینی فرزندان، ابراز محبت به فرزند وخانواده و... می‌باشد که مطالعه آنها دریچه‌های بسیار زیبایی را بر روی هر خواننده‌ای روشن می‌نماید. تزلزل خانواده‌ها در سبک زندگی غربی، افزایش آمار طلاق و ... باعث شده تا نیاز به بازخوانی سیره خانوادگی معصومین بیش از هر زمان دیگر احساس شود.
*سخن پایانی شما با مخاطبین باشگاه فعلن مجردها؛
از همه جوانها می‌خواهم ساعتی از وقت خود را جهت مطالعه پیرامون شخصیت و سیره امام رضا(ع) اختصاص داده و از نعمت رضای آل محمد بهره‌مند گردند. تا خداوند توفیق کسب معرفت بیشتر و زیارت ایشان را به همه عنایت بفرماید.