مدیریت فرهنگی جوانان

جوانان در گذشته با اتکاء به خانواده نیازهای اساسی خود را تأمین می‌کردند. با آغاز دوره‌­ی صنعتی، نهاد خانواده متحول شد و بخشی از کارکردهای آن به سایر نهادهای اجتماعی واگذار گردید، به طوری که امروزه جوانان، دوره­ ی‌ نوجوانی و جوانی خود را در دامان نهادهای مکمل و یا جایگزین می­ گذرانند. پیچیده شدن حیات اجتماعی در دنیای جدید، همراه با تقسیم کار و تخصصی‌شدن نقش‌های اجتماعی باعث شد جوانان برای پذیرش نقش‌های بزرگسالان دوره‌ طولانی‌تری را به انتظار بگذرانند. این دوره‌­ی گذار که هر روز ابعاد نوتر، گسترده‌تر و عمیق‌تری می‌یابد، شرایطی کاملاً جدید، متفاوت و حتی متعارض را در پیش روی جوانان، خانواده و دولت نهاده است؛ به نحوی که شناخت دقیق مسایل این دوران، شناساندن آن به جامعه و اتخاذ راهکارهای مناسب برای حل مسائل آنان در زمره‌­ی دغدغه‌های ملی دولت‌ها و ملت‌ها درآمده است. از سوی دیگر، ورود به جامعه‌­ی اطلاعاتی و شکل‌گیری جامعه­ ی‌ شبکه‌ای و دنیای مجازی، بیش از همه جوانان را به چالشی نوین فراخوانده است. چالشی که ابعاد آن به مراتب، پیچیده‌تر و مدیریت آن به مراتب، غامض‌تر است.

این در حالی است که کشور ما ضمن برخورداری از جمعیتی جوان و جامعه‌ای در حال تغییر، نیازمند شناخت روزافزون مسائل در حال تغییر نسل جوان ایرانی است. یکی از مهم­ترین مسائل در این زمینه، موضوع سبک زندگی و اوقات فراغت جوانان است. اوقات فراغت به سبب در برداشتن الزامات کمتر و آزادی عمل بیشتر، می­تواند در بازنمایی ارزش­ها، نگرش­ها و ذائقه­ های فرهنگی جوانان نقش کلیدی ایفا کند و از این رو در مطالعات اجتماعی و فرهنگی دارای اهمیتی غیرقابل انکار است.

سبک زندگی (life style)در مطالعات فرهنگی به مجموعه­ ی رفتارها و الگوی کنش‌های هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی است اطلاق می‌شود و نشان­ دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش‌های فرد است. در این چارچوب، سبک زندگی پایه و اساس فهم شرایط فرهنگی موجود و تحولات پیش رو در این حوزه تلقی می‌شود و نشان می‌دهد که در بطن ارزش‌های موجود در خرده ‌نظام فرهنگی چه می‌گذرد. در واقع با به‌کارگیری مفهوم سبک زندگی و تعمق درباره آن (و به طور ویژه رفتارهای فراغتی) می‌توان ازهنجارهای پنهان که در اذهان، باورها و رفتارهای مردم یک جامعه قابل مشاهده است، آگاهی یافت و از جهت‌گیری‌ها و الگوهای موجود یا در حال شکل‌گیری، به نحو واقع ‌بینانه‌ای تفسیر به دست داد.

اوقات فراغت جوانان و سبک‏های گذران آن، در عین‏ حال ‏که در هر جامعه‏ ای می­تواند معرف تحولات اجتماعی و فرهنگی به سامان بوده و دریچه­ ای برای ورود نوآوری­ های فرهنگی تلقی شود، در موارد زیادی نیز می‏تواند به عنوان منبع تهدید و نابسامانی و موضوع شکاف بین­ نسلی واقع شود. از این جهت، رابطه­ ی این فعالیت‏ها و سبک‏های فراغتی با فرهنگ مسلط در جامعه از اهمیت خاص سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار است.

اثرات و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی سبک‏ها و فعالیت‏ های فراغتی در جامعه­ ی ما همواره مطرح بوده است. در دهه‏ های گذشته به ویژه در سال­های بعد از انقلاب اسلامی به همراه گسترش فرایندهای نوگرایی، تمایزپذیری اجتماعی و توسعه فن­آوری­ های اطلاعات و ارتباطات، ترجیحات و الگوهای فراغتی جوانان بسط یافته و به یکی از مهم­ترین نگرانی‏ ها و دغدغه‏ های جامعه بزرگسال (اعم از والدین، معلمان، مسئولین دستگاه­های فرهنگی، و نیروهای کنترل­ کننده­ ی اجتماعی) مبدل شده است. این دغدغه‏ ها بالاخص در کشور ما با توجه به شرایط تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و همچنین تنوع فرهنگی، اقلیمی و قومی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. نکته­ ی حائز اهمیت اینکه، این فعالیت­ها در مواردی تحت عنوان آسیب‏ها و انحرافات اجتماعی و فرهنگی تفسیر شده و محکوم گردیده است. به همین جهت، گفتمان‏های مورد استفاده در تبیین رشد خرده فرهنگ‏های جوانان در ایران عمدتاً خصلتی سیاسی و اخلاقی داشته است.

به هر تقدیر با توجه به نقشی که جوانان هر کشور در حیات و بالندگی آن ایفا می‌کنند سرمایه‌گذاری در آموزش و تربیت صحیح آن‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. دورة جوانی، دورة شکل‌گیری و قوام یافتن شخصیت فرد و هویت فرهنگی اوست. در این دوره فرد متناسب با اطلاعاتی که از طریق نهادهای اجتماعی دریافت می‌کند، هنجار و ارزش‌های جامعة خود را درونی می‌کند. سبک­ها و نحوه­ ی گذران اوقات فراغت جوانان می‌تواند نقشی مؤثر در شکل‌گیری شخصیت آنان و همین طور سازندگی جامعه داشته باشد. لذا اهتمام به مطالعه در این خصوص و برنامه‏ ریزی برای آن، از دغدغه‏ های اصلی دست‏ اندرکاران به شمار می‏ رود.

گرچه طی سال های اخیر قدم‌های مؤثر و مفیدی در زمینه ی پژوهش درباره ی اوقات فراغت جوانان و نیز برنامه ریزی برای پر کردن این اوقات در بین گروه های مختلف جوانان برداشته شده، اما این مطالعات و اقدامات «ناکافی» بوده و کمتر در معرض بررسی، نقد و قضاوت صاحب‌نظران قرار گرفته است. امید است برگزاری کنگره ای با محوریت اوقات فراغت و سبک زندگی جوانان پاسخی به نیازهای جدید این حوزه باشد.

 ضرورت برگزاری:

1.    امکان استفاده از نظرات صاحب­ نظران فراهم خواهد شد.

2.    ابعاد مختلف موضوع، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

3.    با طرح مسأله در سطح ملی، ضرورت پرداختن به این موضوع بیش از پیش روشن خواهد شد.

4.    نظرات ارائه شده مورد بهره­ برداری قرار می­گیرد و زمینه­ ی لازم را برای سیاست­گذاری و برنامه­ ریزی فراهم می­کند.

اهداف برگزاری:

1.    شناخت مسائل جدید حوزه اوقات فراغت جوانان

2.    شناسایی ابعاد مدیریت اوقات فراغت جوانان

3.    بررسی و مطالعه ابعاد موضوع در گستره ملی

4.    ایجاد رویکرد علمی و تخصصی و برنامه­ ای نسبت به مسئله سبک زندگی و اوقات فراغت جوانان

5.    ظرفیت­ سازی در حوزه سیاستگذاری، برنامه­ ریزی و اجرا در ساماندهی اوقات فراغت جوانان